Sabi Nila: Walang Mawawala

Sa aking palagay, ang mga Pinoy na siguro ang may pinakakakaibang pamahiin, kasabihan, mito at marami pang iba. Ang ilan sa mga ito'y weird, habang ang ilan nama'y pawang praktikal ang punto. Tanong ko lamang (bagaman ang sagot sa mga katanungan na ito ay marahil hindi matugunan sa blog na ito), saan nga ba nagsimula ang mga pamahiin ng mga Pilipino? Paano ba ito nabuo? Paanong tumagal ang mga pamahiing ito ng daan-daang taon?

Kadalasang sinasabi ang mga pamahiing ito sa mga batang sinusuway ng kani-kanilang mga magulang o mga lolo't lola na animo'y namamanata sa pagsunod sa mga ito. Sa huli, kinalalakihan at kinasasanayan ng tsikiting ang matinding pagkapit ng nakatatanda sa mga kaugaliang ito. Kaya naman sa kanilang pagtanda ay dala pa rin nila ang mga pamahiing namana mula sa mga matanda. Ayon nga sa marami: "Sabi nila kapag..."

Naglista ako ng ilang pamahiing Pinoy na sa tingin ko ay kakaiba't kakatuwa. Ngunit hindi ko nilimitahan ang aking sarili sa puro Pinoy na pamahiin lamang, isinama ko rin ang ilang pamahiin na nakuha ng mga Pinoy sa mga banyaga. Ang ginawa ko pa rito ay sinubukan kong pagtapatin ang mga persona: ang paraan kung paano sasabihin ng isang mapamahiin ang mga pamahiin; at paano sasagutin ng isang pragmatikong naniniwala sa siyensiya, ang mga pamahiing ito. 

--------------------------------------------------------------------------------------------------

Listahan ng mga Pamahiin:
 
1. Sabi nila kapag nakakita ka ng itim na pusa mamalasin ka.
 ~Nakasalalay sa tao ang kaniyang kapalaran, hindi sa kung anong hayop na dumaan lamang sa kaniyang harap.

2. Sabi nila kapag umuulan o kaya'y umaambon habang tirik na tirik ang araw, may ikinakasal na kapre.
~ Ang ulan sa isang maalinsangang araw ay bunsod ng pagsingaw na tubig sa paligid, hindi dahil sa kung anong enkantong kasiyahan.

3. Sabi nila kapag nakagat mo raw ang iyong dila, may nakaalala sa iyo.
~Nakagat mo ang iyong dila dahil hindi ka ngumunguya nang mabuti, o kaya naman nagmamadaling lumamon ng pagkain. Hindi ito dahil naalala ka ni beyb.

4. Sabi nila kapag nahulog ang kutsara/tinidor mo, may darating na babaeng/lalaking bisita.
~ Sa totoo lamang, nangyari na ba ito? Parang sa mga patalastas at palabas ko lamang 'to nakikita eh.
 
 5. Sabi nila kapag nagwalis ka ng bahay sa gabi, winawalis mo raw ang grasiya palabas ng iyong bahay.
 ~Kung hindi ka magsisipag, talagang aalis ang grasiya sa iyo. At malamang ay hindi ka nga masipag sapagkat gabi ka na nagwawalis at hindi sa umaga. Tamad ka. 

6. Sabi nila kapag nagpakasal ang magkapatid sa loob ng iisang taon, masusukob ang isa. Mamalasin.
~ Ang kapalaran ng mag-asawa'y nasa kanilang mga kamay at hindi dahil ikinasal sila kasunod ng isang kapatid sa parehong taon. Talagang mamalasin sila kung hindi magsisipag na magtagumpay sa buhay kapiling ang asawa.

7. Sabi nila kapag may nabasag na picture frame ng isang kaanak, may masamang mangyayari sa kapamilya.
~Muli, sa teleserye lamang ata ito natutunghayan at nangyayari. Kung paniniwalaan ito nang husto, malamang ay maaksidente nga ang kaanak. Sabi nga ng mga mentalist,"Kapangyarihan ng utak at pagtitiwala."

8. Sabi nila kapag tumalon ka nang tumalon sa paghihiwalay ng taon, tatangkad ka.
~ Ang pagtalon ay talagang maaaring makatulong sa pagtangkad, sapagkat nauunat ang mga binti. Ngunit ang pagtalon sa tuwing sasapit ang bagong taon? Malabong tumangkad ka magdamag.

9. Sabi nila kapag kumain ka ng pansit, hahaba raw ang buhay mo.
~Lahat ng Pinoy ata nakakain na ng pansit (ito'y pagmamalabis lamang), ngunit ano na ang nangyari? Araw-araw maraming Pilipino pa rin ang namamatay sa napakaraming dahilan. Ang simpleng pansit ay hindi makasasangga ng bala.

10. Sabi nila kapag dadaan sa magubat na lugar, kailangang magsabi ng "tabi-tabi po" upang magpasintabi kung nagkataong may nuno sa paligid.
 ~Respeto lamang, walang bastusan. Tama lamang na igalang ang paligid, ngunit kung ito'y dahil sa sa takot sa isang bagay na hindi naman totoo - hunghang ka.

11. Sabi nila kapag nagising ka raw ng alas-tres ng umaga, may nakatitig daw sa iyo.
~Nagising ka dahil sinabi ng katawan mo. 'Wag ka, hindi ka espesiyal. Kung ipagpipilitan pa rin, sige, tinatakot mo lamang ang iyong sarili.

12. Sabi nila kapag matutulog, huwag itatapat ang mga paa sa pintuan. Inaanyayahan mo raw si Kamatayan.
~Kung oras mo na, oras mo na. Walang kinalaman ang posisyon mo sa kama kung kailan ka mamamatay.

13. Sabi nila kapag ang babae ay kumain ng kambal na saging, magkakaroon din siya ng kambal na supling.
 ~Ang pagkakaroon ng kambal na anak ay dala ng iregularidad sa matres ng babae. Maaaring nagpalabas ito ng dalawang itlog nung kabuwanan niya, o kaya naman ang mismong zygote ay doble ang ginawang paghihiwalay. 

14. Sabi nila kapag nilagay mo ang librong inaaral sa ilalim ng unan, tatalino ka raw.
~Hindi ka tatalino kung hindi ka mag-aaral. Imposibleng malipat ang katalinuhan sa utak ng isang tao kung hindi naman ito sasadyaing matutuhan.

15. Sabi nila kapag naliligaw at hindi makarating sa patutunguhan, baliktarin ang suot na damit.
~Kapag naliligaw, magtanong ng direksiyon sa tambay, mapa, o kaya naman ay sa GPS. Katangahan kung ibabaliktad mo lamang ang damit. Pinahirapan mo lamang ang iyong sarili.

16. Sabi nila kapag hindi sinimot ang kanin sa pinggan, pangit at may butlig-butlig sa mukha ang mapapangasawa.
~ Tama, masama ang magtira ng kanin sa pinggan. Sa dami ba naman ng taong nagugutom nagagawa mo pang mag-aksaya? At bakit isisisi sa kanin ang pagkakaroon ng pangit na katuwang? Baka sadiyang hindi ka lamang biniyayaan ng magandang mukha, at siya na lamang ang nagtiyagang pumatol sa iyo.

17. Sabi nila kapag kagagaling pa lamang sa patay, huwag munang umuwi sa bahay at baka sumunod ang kaluluwa ng yumao.
~ Hindi uuwi agad dahil takot na sundan? Magandang palusot iyan para makapagliwaliw muna sa mall at baka makapamili ng bagong Gucci na damit.

18. Sabi nila kapag hinakbangan o nilaktawan habang ika'y nakahilata o nakahiga, pabalikin mo ang gumawa. Kung hindi ay magiging bansot ka.
~ Kung wala sa "genes" mo ang pagiging matangkad, o kaya naman hindi ka nag-eehersisyo para tumangkad, 'wag isisi sa taong naistorbo (dahil nakabalandra ka sa daan) ang pagiging salat mo sa tangkad.

19. Sabi nila kapag baliktad ang repleksiyon mo sa mata ng tinitingnang tao o hayop, multo o aswang iyon.
~Tama ka naman sa isang banda. "Ang mga mata ang bintana ng kaluluwa." Kung hindi ka namamalikmata, malamang kailangan mo lamang magsalamin. 

20. Sabi nila kapag palagi kang tinatahulan ng aso, nakakain o nakapatay ka na raw ng kapuwa nila.
~Tinatahulan ka hindi dahil nakatikim ka na ng aso, kundi naaamoy nila ang takot mula sa iyo. Kung hindi man takot, naaamoy nila ang masamang intensiyon mo. Oo, naglalabas ang tao ng ganoong klase ng amoy. At oo, ganoon din katalas ang pang-amoy ng aso.

21. Sabi nila kapag kumain ng mabigat na hapunan, huwag hihiga't matulog. Babangungutin ka raw.
~Kasibaan na humantong sa kamatayan. Normal sa tao ang magkaroon ng masasamang panaginip, ngunit hindi ito dahil sa pagkain. Ang mga kemikal sa iyong utak ang dahilan nito. Kung ipagpipilitang kasibaan ang dahilan, malamang ay namatay sa "diabetes" at altapresyon.

22. Sabi nila kapag nanaginip ka ng isang kaanak na patay na, dinadalaw ka raw ng kapamilyang iyon.
~Ang panaginip ay nililikha ng iyong utak. At dahil ang mga kakaibang panaginip, pati na rin kakilakilabot, ay madalas na nangyayari sa REM sleep, malabong dinadalaw ka talaga ng kapamilya mo. Ang utak ay naglalabas ng mga kemikal sa ganitong klase ng panaginip bilang pantapat sa "stress" na nararanasan ng katawan. 

23. Sabi nila kapag namatay ang sanggol at hindi pinabiniyagan, magiging tiyanak raw ito.
~Ang sanggol ay tao. Ibig sabihin kapag ang sanggol ay namatay, kinalaunan ay maaagnas ang katawan niya. Paano ito magiging tiyanak kung wala nang katawang gagamitin para maging tiyanak?

24. Sabi nila kapag kumakain ng hapunan, huwag na huwag pag-uuntugin o patutunugin ang mga kubiyertos, dahil inaanyayahan mo raw ang demonyo na sumali sa inyong kainan.
~Ang malamang na kakatok sa pinto mo ay isang pulubing nagugutom o kapitbahay na naiinis sa ingay mo. Kung talento ito at nakagagawa ka ng musika, bakit hindi mo ipagpatuloy?

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hindi ko tiyak kung gaano pa karami sa mga Pinoy sa modernong panahon ang naniniwala sa mga pamahiing ito. Maaaring may ilan na pragmatiko at  kinukutya ang mga ito. Ngunit sa aking palagay, mas nakararami pa rin ang pinipiling maniwala. Bakit? May dalawang dahilan. Una: kinagisnan na nila ito. Gaya ng aking nabanggit kanina, simula bata pa lamang ay naririnig na ng mga Pinoy ang mga pamahiing ito. Sa gayon, nagiging parte na ito ng kanilang buhay.

Pangalawa: bagaman alam na ng mga Pinoy na hindi totoo ang mga bagay na ito, nariyan pa rin ang takot na magkatotoo ang pamahiin. May posibilidad. "Paano kung mangyari nga?" Habang nananatili ang takot na ito, patuloy na maniniwala ang mga Pinoy sa mga pamahiin. Katuwiran ng iba, wala namang mawawala at mawawalan kung susundin ang mga pamahiin. Mas mabuti na raw ang sigurado.

Gaya nga ng diskurso sa klase, ang salita ay isang sagisag at alaala. Marahil may mga pagkakataong nagkatotoo ang mga pamahiing ito. At bilang mga tao, pinipilit nating magkaroon ng kontrol sa ating hinaharap sa pamamagitan ng pag-iwas sa mga kamalian ng nakaraan. At ang isang paraan ng paalala para sa susunod na henerasyon ay ang pagbuo ng mga pamahiin - mga salita o kasabihang may nilalaman na alaala. Sa ganoong paraan ay nababawasan ang bigat ng responsabilidad ng nakatatanda na balaan ang susunod na henerasyon. 

Bilang pagtatapos, ang posisiyon ko sa mga pamahiin ay tulad ng maraming Pilipino. Wala namang masama kung maninigurado, hindi ba? Ngunit, sa paglipas ng panahon ay nararamdaman kong nagiging malamig na ang turing ko sa mga pamahiin. Malamang ay dahil napakarami ko nang ginagawa't inaatupag para bigyan pa ng pansin ang mga pamahiin na ito. Iintindihin mo pa ba ang mga bagay na ito kung walang-wala at desperado ka na? O kaya'y masyado ka nang maraming dinadaing na problema? Hindi na diba? 

Sino Ba Ako?

Bilang katatapos pa lamang ng Chinese New Year, aking pinagnilayan ang mga bagay-bagay tungkol sa aking pagkatao - bilang isang Chinese-Filipino. Aking sinubukang hanapin ang mga pagkakatulad at pagkakaiba ng mga Tsino at Pilipino at kung nasaan ang posisyon ko bilang isang Chinoy.

Napapanahon ang paglalagom na ito sa sarili sapagkat naiipit ang mga katulad kong half-bred, o mga Chinese-Filipino sa masasabing tensyon ng dalawang lahi, bunga na rin ng paggigiit ng Tsina ng kanyang pagmamay-ari sa Spratlys Islands at Panatag Shoal. 

Ang blog na ito'y naglalayong mailahad at makilala ko ang aking tunay na pagkatao. Ang mga sumusunod ay ang mga kuro-kurong nabuo sa magkahalong repleksiyon sa sarili at diskurso kasama ng mga iba pang Chinoy na kaibigan.

I. Respeto at Impluwensiya

Ang mga Tsino ay kilala sa pagiging magalang sa kanilang mga nakatatanda at mga ninuno. Sa aking palagay, bagaman maaaring ako'y nagkakamali lamang, repleksiyon marahil ito ng ilang siglong pagkakaroon ng monarkiyang gobyerno ng bansang Tsina, kung saan matinding pagpupugay ang ibinibigay sa mga hari't dugong bughaw. At karimihan sa mga maiimpluwensiyang tao sa kanilang lipunan ng mga panahon na iyon ay ang mga matatandang ministro ng palasyo. Naging magalang sila dahil sa responsabilidad at takot sa maharlika.

Confucius
(larawan galing sa Google)

Isa pa sa naglalarong teoriya sa aking isipan ay ang malaking impluwensya ng Confucianism at Buddhism sa paraan ng pag-iisip ng mga Tsino. Nakaugat sa mga relihiyong ito ang pagpapanatili ng balanse at respeto sa pagitan ng isang intilektuwal at ordinaryong tao.(ie. estudyante at guro) Ayon na rin sa aming diskurso sa klase, ang lipunan at ang popular media ay nagtatakda ng mga nosyon ng karaniwan at sa pagkakatatag ng mga ito'y magkakaroon ng mga marhinalisado sa lipunan. Hindi ko tiyak kung ang mga kasulatan ni Confucius ay nabibilang ba sa kategorya ng tekstong popular o kritikong panitikan noong mga panahon na iyon. Ngunit ako'y mas panatag tanggaping ang mga itinuro ni Confucius ay mga panitikang bumasag sa mga nosyon ng kung ano ang normal sa lipunan ng monarkiyang Tsina. Maaaring binasag ni Confucius ang feudalismong kaharasang dala ng mga emperador, o kaya naman ay ang social schism sa pagitan ng mga daralita't mayayaman.

Kung ganoon nga ang nangyari, at nagtagumpay si Confucius na tibagin at baguhin ang nosyon ng lipunan, aking napagtanto na sa pagtibag na ito'y nagawa ni Confucius na magtatag ng bagong norm. Sa madaling sabi'y ang panitikang bumabasag sa nosyon ng karaniwan ay sa huli nagiging karaniwan din. Bagaman ang pagkakatatag ng bagong karaniwan na ito'y mabuti para sa bayan, (nagkaroon ng matinding paggalang sa nakatatanda) naipapakita rito na ang panitikang nakapagtatag na ng bagong karaniwan ay maaaring maging paksa muli ng ibang teksto o ideya na naglalayong bumasag sa karaniwan.

Prayleng Kastila
(larawan galing sa Google)

Sa kabilang banda, ang mga Pilipino ay kilala rin sa pagiging magalang hindi lamang sa kanilang mga nakatatanda at mga ninuno kundi pati na rin sa kanilang kapuwa. (Ganoon pa rin nga ba hanggang ngayon?) Ang ganitong ugali ng mg Pilipino, sa aking palagay, ay bunsod ng mahigit tatlong daang taon ng kolonyal na pamumuno ng mga Kastila sa ating bansa. Ang mga prayleng ipinadala ng Espana noong panahon ng Reformation para ikalat ang Katolisismo ang responsable sa ganitong pagkahubog ng pagkatao ng mga Pilipino. Dala ng mga prayleng ito, kasama ng kanilang relihiyon, ang nosyon ng Kanluraning etika
at moralidad - marahil kasama na dito ang konsepto ng respeto. Ngunit, hindi ko ibig sabihin na ang mga Pilipinong naninirahan dito sa Pilipinas bago dumating ang mga Kastila ay mga walang modo. Ang nais kong sabihin ay dinala dito ng mga prayle ang maka-Kanluraning pag-iisip na maaaring may pagkakaiba sa kung ano ang mga orihinal na katangian ng pag-iisip ng mga sinaunang Pilipino.

Ang ilan sa dala-dalang kaugalian ng mga prayle ay ang pagmamano at pagbebeso, mga kaugalian ng pagpapakita ng respeto. Dala na rin marahil ng Katolikong relihiyon ang malalim na pagrespeto pati na sa patay, bunsod na rin ng nililikhang matinding konsepto ng ispirituwal na mundo ng nasabing relihiyon.  Binago ng mga kaugalian na ito kung paano makitungo ang mga Pilipino sa kanilang kapwa.

Saan ko ngayon ilulugar ang aking sarili? Sa puntong ito, palagay ko ang aking personalidad pati na rin ang buo kong pagkatao ay algamasyon ng mga potensiyal na mga impluwensiyang aking nabanggit kanina. Ibig sabihin ba nito'y napakamarespeto ko nang tao? Hindi. Dahil maraming bagay, bukod sa kung anong lahi ako gawa, ang humubog sa akin.

II. Wika at Kultura

Pinaglagom ko pa ang mga kuro-kurong ito sa pamamagitan ng pagkikipagdiskurso sa mga kaibigan kong Chinoy. Tinanong ko ang aking mga kaibigan kung ano sa tingin nila ang mga pagkakaiba ng dalawang lahi na may diin sa perspektibo ng isang Tsino na nakatira dito sa Pilipinas. Ito ang kinahinatnan ng aming pag-uusap:

Wika

• Mas may kakayanan ang mga Chinoy na makipagtalastasan at makipagugnayan gamit ang parehong wika sa parehong lahi. Bilingual advantage kung baga.
• Kalimitang nababarok o nauutal ang mga Chinoy sa kanilang pagsasalita ng Filipino, samantalang mas matatas naman sa pagbigkas ng Chinese. Sapagkat ayon sa kanila, mas malaki ang impluwensiya ng dugong Tsino sa mga Chinoy kaysa sa dugong Pilipino, kaya't mas sanay silang mag-Chinese.

Kultura

• Mas nakatuon sa pagnenegosyo't pagiging may-ari ang mga Tsino samantalang ang mga Pilipino raw ay kuntento na sa pagiging mga empleyado. Bagkus ang opiniyong ito'y masyadong ideyalistiko. Ang pahayag na ito ay nagtatangkang sundin ang  isteriyotipiko ng dalawang lahi, ngunit alam naman nating hindi ito ang realidad. 
• Mas talentado umano ang mga Chinoy sapagkat taglay nila ang pinagsamang galing at talino ng Tsino at Pinoy. Makikita ito sa larangan ng sining, siyensiya at pati na rin sa isports at palakasan, kung saan maraming Chinoy ang namamayagpag.

Kawayan (竹子)

Sinubukan kong patunayan sa aking sarili kung totoo ngang  may talento ang mga Chinoy sa  larangan ng sining. Ang larawang ito  ay aking ipininta para sa isang klaseng pangsining sa  Chinese  noong ako'y nasa mataas na paaralan pa lamang.

• Karaniwang galante raw ang mga Pinoy samantalang napakakuripot naman ng mga Tsino, at dahil dito ang mga Chinoy raw ay magagaling at marunong sa pera.

Sa diskursong iyon ay naipakitang maganda maging isang Chinoy. Patunay nga marahil ito sa palaging sinasabi sa akin ng aking nanay na kadalasan daw ang mga may halong ibang lahi sa kanilang dugo ay pinagpala't masuwerte. 

Dinala kami ng pag-uusap ng mga kaibigan ko sa isang (sa aking palagay) mahalagang punto. Ayon sa kaibigan kong si Jeremy, 

"Chinoys, as the word itself implies, are defined as Chinese having some Filipino blood (and vice-versa) or Chinese being born in the Philippines. With that being said, I wouldn't consider a pure Filipino being born in China or even Filipino-Chinese that don't practice even a tiny bit of either culture (including language) as 'Chinoys.' To make is simpler, I have specific criteria as to what constitutes Chinoys: 1) has Chinese blood and 2) practices both cultures."

Sa simula't simula pa lamang ay nakaligtaan ko nang bigyan ng konretong depinisyon sa aking repleksiyon ang Chinoy. Sa aking isip, walang klarong linya na nagtatakda  sa pagka-Pilipino, pagka-Tsino, o pagka-Chinoy. Pinoy kung Pinoy, Tsino kung Tsino, Chinoy kung Chinoy. Kung gayon, ano nga ba talaga ang mga pamantayan para matawag na isang Chinoy? Nasa dugo ba ang pagiging Chinoy? Sa lokasyon o bayang tinitirhan? Sa paggawa ng kinagisnang tradisyon? Sa kulturang mas pinapaburan? Hindi ko alam.

Ang tanging nagawa ko lamang ay magbigay ng mga katangiang tumutukoy sa pagiging Pilipino, Tsino at Chinoy. Hindi ko nagawang tuwirang sagutin ang mga tanong na: Sino't ano ang mga Chinoy? Hanggang sa puntong ito ay hindi pa rin ako nakararating sa isang sagot. Sana'y makapagpasiya na ako't nang magawa ko nang magnilay-nilay pa sa iba pang mga bagay.